​

Dil ve Konuşma

Dil ve konuşma kavramları sıkça birbirine karıştırılır. Dil, düşüncelerimizi paylaşırken ve istediğimizi elde ederken onları nasıl kullandığımızdır. Dil denildiğinde, akla sadece sözel dil gelse de mimiklere bağlı ya da yazılı bir dil de mümkündür. Konuşma ise, beyinde başlayıp ses üretimiyle ortaya çıkan bir motor işlemdir. Konuşma sürecinde birçok organın işlevi vardır. Bir insanın konuşabilmesi için, akciğer, ses telleri, solunum yolları, diyafram, gırtlak, sinüsler, dil, damak ve dudaklar gibi birçok farklı bölgenin hareketi büyük önem taşır.

 

Dil Gelişimi

Dil, "alıcı dil" ve "ifade edici dil" olarak iki kategoride incelenebilir. Alıcı dil becerileri; sözel ifadelerin anlaşılması, ifade edici dil ise; bir düşünce ya da duygunun bir sembolle ifade edilmesidir.

 

Dil ve Konuşma Bozukluklarının Nedenleri Nelerdir?

Dil konuşma bozukluklarında bazen tek, bazen de birden fazla sorunun bir araya gelmesi (nörolojik sorunlar, psikolojik sorunlar , sosyal sorunlar, zeka düzeyi,otizm) dil ve konuşma bozuklukluklarına neden olabilir. Nedeni belirlemek her zaman çok kolay olmayabilir. Tanı konabilmesi için farklı alanlarda çalışan uzmanlardan (çocuk nöroloğu, odyoloji uzmanı, çocuk psikiyatristi, KBB uzmanı ve psikolog) görüş alınması gerekebilir. Öncelikle sorun sadece bir dil ya da konuşma bozukluğu mu, yoksa mevcut konuşma sorununun altında yatan farklı bir neden var mı, mutlaka tespit edilmelidir. Eğer bir konuşma gecikmesi var ise ne zaman ve ne şekilde destek verileceği belirlenmelidir. Dil ve konuşma bozukluğu olduğu düşünülen bir çocuk ile ilgili bazı temel değerlendirmeler mutlaka yapılmalıdır.

 

Dil ve Konuşma Gelişiminde Sorun Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Bebeklik döneminden itibaren çocukların iletişim becerileri hakkında fikir sahibi olmamızı sağlayan birçok ipucu bulunmaktadır. Bebeğin isteklerini ağlayarak ifade etmesi, ebeveynin zamanla ağlama sesinden hangi nedenle ağladığını anlaması bile iletişime dair mühim ipuçlarındandır. Bebek büyüdükçe ağlamanın dışında farklı seslerle iletişim kurması ve ayına uygun alıcı ve ifade edici dil becerileri kazanıyor olması da önemlidir. Bebeğin büyüdükçe göz teması kurması, zamanla da göz teması süresinin uzaması, ismine tepki vermesi, jest ve mimikleri takip ve taklit etmesi ve tüm bu süreçlerle beraber konuşmaya başlaması beklenmektedir. Çocuğun sözel dil kullanmaya başladığı süreç, aileler tarafından dikkatli takip edilmeli ve doğru yorumlanmalıdır. Örneğin; bir çocuğun "ba ba" demesi bir hece tekrarı ve genel bir ifade mi, yoksa sadece babasına seslenmek amaçlı kullandığı bir sözcük mü doğru değerlendirilmelidir.

 

Çocuğunuz Ne Zamana Kadar Konuşmazsa Uzmana Gidilmelidir?

Her çocuğun dil ve konuşma becerilerini edinme süreci kendine özgüdür. Ancak çocukların 1 yaş civarında ilk kelimelerini söylemesi, 2 yaşına geldiğinde yaklaşık  50 sözcük söyleyebilmesi ve söylenen birçok şeyi anlaması, 3 yaş civarında 2-3 öğeli cümleler kurabilmesi ve 250'ye yakın kelimeyi söylemesi beklenmektedir. Bazı çocuklar ilk kelimelerini 1 yaş civarında söylemelerine rağmen, kelime sayısının artma hızı az olabilir ya da ilk kelimeler biraz geç kullanılmaya başlandıysa da bu ara, hızla kapanabilir. Dolayısıyla "normal" aralığı biraz geniş düşünülebilir. Bazı çocuklarda beklemek uygun olabilir. Çocuğu takip eden  uzmanın da bilgisiyle, kısa süre zaman tanınabilir. Ancak bu süreden kasıt 3-4 yaşına kadar beklemek değil, en fazla 5-6 ay bekleyerek uzman görüşü almaktır. Daha önce de belirtildiği gibi eğer mevcut konuşma geriliğinin nedeni olan farklı bir sorun var ise beklemek, sorunun daha da büyümesine neden olabilir. Bu nedenle erken müdahale çok önemlidir.

 

Dil ve Konuşma Becerilerini Desteklemek İçin Aileler Neler Yapabilir?

​

• Çocuğunuzla bol bol konuşun. Evinizde sözel iletişim yaratacak ortamlar hazırlayın. Yaptığınız her şeyi sıkılmaksızın anlatmaya çalışın.

​

• İşaretlerle kendini ifade etmeye çalışmasının  yerine sözel ifadeler kullanması için onu teşvik edin. Başlangıçta bazı sözel ifadeleri yanlış kullanabilir. Örneğin "su" yerine "bu" demesi gibi... Bunları sürekli düzeltmek yerine, siz doğrusunu kullanarak model olmaya çalışın.

​

• Konuşması için ona fırsat tanıyın ve bir şeyler anlatırken onu dikkatle dinleyin.

​

• Çocuğunuzu soru sormaya teşvik edin.

​

• Çocuğa yönelttiğiniz soruların anlayacağı düzeyde olduğundan emin olarak ve yanıt vermesi için zaman tanıyarak iletişim kurun.

​

• Etrafınızdaki farklı nesne, kişi ve olaylara dikkatini çekip onlar hakkında bilgi verin. Yaşına uygun basit anlatımlar tercih edin. Anlayamayacağı karmaşık ifadeler kullanmanız, kafasını karıştırıp, dikkatini dağıtabilir.

​

• Bol bol kitap okuyun. Bebeklik döneminden itibaren resimli kitaplarla başlayıp, ilerleyen dönemlerde de görselleri yaşına uygun kitaplar tercih ederek ve görsellere dikkatini çekerek okuma yapın. Kitap okuma süresini; yaşını ve dikkat süresini göz önünde bulundurarak belirleyin.